- 26/11/2019
- Yayınlayan: admin
- Kategori: Dr. Sadık BADAK
Dr. Sadık Badak*
GİRİŞ
Kamu veya Özel, ülke veya sektör düzeyinde “yönetim sistemi” önemli bir altyapıdır ve sürecin başarısında birinci derecede önem taşımaktadır. F. Taylor ve H. Fayol ile bilimsel yönetim prensipleri üzerinde başlayan çalışmalar yüz yılı aşan zamandan buyana gelişerek ilerlemektedir. Fayol’a göre organizasyonların başarısında en büyük sorumluluk “yönetim” yetkisine aittir. Yönetim yetkisinin etkili ve verimli şekilde kullanılması ise iyi işleyen bir “yönetim sistemi” ne sahip olmayı gerektirmektedir. Bu çalışmanın amacı, bütüncül bir yaklaşım içerisinde; Turizm Yönetim sisteminin temel aktör veya paydaşlarının rollerini incelemektir.
Yönetimde Sistem düşüncesi, bütünün parçaları ve bunların birbiriyle ilişkisini anlamayı sağlayan bütüncül bir bakış açısı sunar (Trochim vd., 2006:538). Kenneth Boulding sistemleri dokuz farklı hiyerarşik düzeyde sınıflandırmıştır (Boulding, 1956: 128-139). Yönetim teorisine göre “insan organizasyonları” genel çevre içerisinde sosyal bir sistem olarak yer alır. Organizasyonlar, çevrelerindeki kaynakları (girdileri) alarak bu girdileri işleyen ve çıktıya dönüştüren açık sistemlerdir (Koçel, 2014: 320).
Bir sistem; karmaşık veya üniter bir bütün oluşturan şeylerin ya da parçaların organize olmuş veya karmaşık bir bütünüdür, bir topluluk veya bileşkedir. Sistem kavramı, fiziksel çevremizin bir parçası olarak dağ sistemi veya nehir sistemleri ve güneş sistemi gibi son derece geniş bir kavram yelpazesini kapsamaktadır. İnsan vücudu iskelet sistemi dâhil, karmaşık bir organizma olarak üst ve alt sistemlerden oluşur. Sistemin çalışma şeklinin, her adımın kendisinden sonra gelen başka bir adıma bağlı (Johnson vd., 1964:367-368) olduğunu söylemek mümkündür. Sistemin çalışması neticesinde etkili sonuçlar elde edebilmesi, sistem içindeki süreçlerin başarısına bağlıdır (Eden, 1992:800).
1.Sistem Yaklaşımına göre Mal ve Hizmet Üretimi
Optner, sistemin girdileri, girdilerin işlenmesi, sistemin çıktıları, iş sırasının kontrolü, sistemin yaşamasını sağlayan geri bildirim mekanizması olmak üzere sistemin beş ana unsurdan ibaret olduğunu belirtir(Optner,1960:9-11). Şekil 1’de görülen döngü tek bir örgüt için geçerli olabildiği gibi tüm sosyal sistemler için de geçerlidir. Bir işletme açık bir sistem olarak çevresinden para, makine, materyal, hizmet ve bilgi gibi girdileri temin ederek bu girdileri amaçları doğrultusunda birleştirir ve çıktılarını (ürün, gelir) elde eder.
Şekil 1: Sistem Yaklaşımına Göre; Girdiler, Dönüşüm Süreci, Çıktılar
Turizm endüstrisi sistemi de benzer şekilde çalışır ancak turizm sektöründe girdi tema ve turist’tir. Bir insan veya insan grubu turizm sürecine katılmadıkça üretim süreci başlamaz. Bu durum turizmi diğer sektörlerden ayıran noktadır.
GİRDİLER: Turistik Tema, Turist (insan)
ÜRETİM SÜRECİ: Ulaşım, Konaklama, Yeme-İçme Temalı Turizm Etkinliği(Ziyaret, Festival, Eğitim, Sağlık, Spor, Eğlence, Kongre, Fuar vb.)
ÇIKTI: Gelir, Sosyal Fayda
Şekil 2: Turizm Hizmeti Üretim Sistemi
Turizm Sektörü Bir Açık Üretim Sistemidir
Turizmde hizmet üretimi, sektörü meydana getiren bütün aktörlerin bir “açık sistem” halinde çalışmasıyla gerçekleşir. Sistem içerisinde İç Aktörler, Tamamlayıcı Aktörler ve Dış Aktörler (paydaşlar) bulunur. Bu Aktörlerin her biri Ülke Turizminin gelişmesinde göreceli olarak önemli rollere sahiptir ve bu rollerinde sistemdeki her bir unsurun (aktörün) etkin olması gerekir. Sistemin temel amacı, çeşitli faktörlerin birbirleriyle etkileşimini şekillendirerek, işlem sonucunun kaliteli ve verimli olmasını sağlamaktır. Aşağıda aktörleri incelenecek olan “turizm sistemi”nin ahenkli şekilde yönetilmesi gerekir. Turizm endüstrisi bir “sistem” dâhilinde yönetildiği takdirde ülke, dünya turizminde kalıcı bir yer edinecektir.
- Turizm Endüstrisi Yönetim Sistemi
Ülkeler kültürel, tarihi ve doğal çevresiyle, dünya turizm endüstrisi içerisinde hak ettiği yeri almak istemektedir. Ülkeler cazip turizm ürünleriyle aktif pazarlama ve doğru turizm politikalarıyla dünya turizminde ilerleyecektir. Tekstil, gıda, demir-çelik, otomotiv endüstrilerinde üretim süreci çok sayıda kurum ve kuruluşun işbirliğini gerektirdiği gibi, turizm endüstrisinde de hizmet üretimini sağlayan çok sayıda kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşu “turizm endüstrisi yönetim sistemini” oluşturmaktadır. Turizm Endüstrisi Sisteminde bulunan kurumlar ve kuruluşlar ile sisteme katkıları şunlardır:
TURİZM ENDÜSTRİSİ YÖNETİM SİSTEMİ MERKEZ UNSURLARI, YARDIMCI UNSURLAR VE DESTEK UNSURLARI
2.1. Turizm Yönetim Sisteminde Merkez Aktörler;
2.1.1. Turizm Bakanlığı veya Devlet Turizm Ajansı; Bakanlık veya Ajans, turizm sektöründe merkezi bir role sahiptir. Devlet-Hükümet-Sektör-Yerel Yönetimler-Dış Ülkeler arasında sektörle ilgili bütün koordinasyonu sağlar, Ana Stratejileri hazırlar, Gelişmeleri ve uygulamaları takip eder, gelişmeleri yönlendirir, sonuçlarını analiz eder, Turizmde sürdürülebilirlik için tüm sektörde “kalite hizmet” prensiplerinin uygulamalarını denetler ve aksaklıkların giderilmesini sağlar. Turizm eğitim programlarını Eğitim Bakanlığı nezdinde takip eder.
2.1.2. Turizm sektörü meslek kuruluşları; Turizm üretimini gerçekleştiren üye işletmelerin ve meslek mensuplarının rekabet avantajlarını artıracak çalışmalar yapar, haksız rekabeti önleyici tedbirler alınmasını sağlar. Turizmin yurtiçi ve yurtdışı tanıtımlarında aktif rol oynar, sektörün sürdürülebilirliği için tedbirlerin alınmasına katkıda bulunur.
2.1.3. Konaklama işletmeleri; Turizm hizmeti sürecinde temel girdi kabul edilir. Turizm çeşitlerine göre, konaklama işletmelerinin sunduğu hizmette kalite-fiyat dengesi ülke turizminin sürdürülebilirliğinde önemli rol oynar.
2.1.4. Seyahat acenteleri; 180 yıl önce Turizm sektörünü başlatan “acente işletmeciliği”dir.(www.thomascook.co.uk/history) Turizme katılacak, evinden uzaklara gidecek bireylere cesaretlendirici bilgiler sağlar. Alternatif bütçeler ve programlar sunar.
2.2. Turizm Sisteminde Yardımcı Aktörler;
2.2.1. Havayolu kuruluşları ve havaalanları: Yurtdışından turistlerin güvenli, konforlu ve uygun maliyetle ulaşımını gerçekleştirir, ülkeye giriş çıkışlarda havaalanlarında bekleme zamanlarında temiz ortamları ve dakik hizmetleri sağlar. Ana turizm pazarlarına uçakla ortalama 5 saat mesafede olan tüm hedef ülkelerden yoğun uçak programları olması stratejik önem taşımaktadır.
2.2.2. Demiryolları, Karayolu ulaşım kuruluşları, garlar ve otogarlar: Turistlerin yurtiçi ulaşımlarında esnek, hızlı ve güvenli programlarla hareket ederek gün içinde turizm hizmetlerini satın almalarına imkan sağlar.
2.2.3. Denizyolları, Deniz taşıma araçları ve Limanlar: Turistlerin nehir, boğaz, göl ve denizlerde ulaşımlarını veya kruvaziyer ile turizm faaliyetine katılmalarını, böylece farklı bir turizm çeşidinin gerçekleşmesini sağlar.
2.2.4. İnternet ve haberleşme kuruluşları: Turizm işletmelerinin ve ülkeye gelen turistlerin seyahat süresi boyunca ailesi ve çevresi ile uygun maliyet ve güvenli iletişimde olmasını sağlar.
2.2.5. Vilayet Hakimlikleri (yerel yönetimler): Turizme katılanların mekânsal altyapılarını ve üstyapılarını denetler, çevre düzenini sağlar,
2.2.6. Turizm organizasyon kuruluşları: Turizm çeşitlerini (Festival, Spor, Eğlence, Kongre vb) organize eder, acenteler aracılığıyla veya genel bilgilendirme yollarıyla turistleri turizm faaliyetlerinden haberdar eder. Turizm faaliyeti boyunca katılımcıların güvenli bir ortamda iyi vakit geçirmelerini sağlar.
2.2.7. Turizm işletmelerine hizmet sağlayan firmalar: (Konaklama işletmelerine, restoranlara, eğlence merkezlerine, turistik alışveriş yerlerine mal ve hizmet sağlayan işletmeler) Havuz, asansör, mutfak kurulum ve bakım işletmeleri, otel odası-restoran salon malzemeleri sağlayan işletmeler, konaklama ve restoranlara gıda ve tüketim malzemeleri sağlayan işletmeler, turizm taşımacılık işletmeleri, turizm sektörüne eğitim-danışmalık hizmeti veren işletmeler, turist rehberleri, animasyon kuruluşları, akademisyaenler, sektörel basın-yayın kuruluşları, müzeler, kütüphaneler, tiyatrolar ve film işletmeleri, Standart kurumu, İstatistik kurumu, turistik eşya üreticileri ve turizm mağazaları,
2.3. Turizm Sisteminde Destek Aktörleri;
Başbakanlık, Kültür Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Tarım, Orman ve Su Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Dış İşleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, İş ve Çalışma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve bunların taşra teşkilatlarından oluşur.
2.3.1. Başbakanlık: Turizm endüstrisinin iyi işleyişinde gerekli hukuki ve idari düzenlemeleri gerçekleştirir, aksayan konuların düzeltilmesi için yönlendirmeler yapar.
2.3.2. Kültür Bakanlığı: turistleri çeken tarihi yerlerin korunmasını, kültürel değerlerin canlı tutulmasını, müzelerin yönetilmesi, eserlerin korunması ve sergilenmesi için tedbirler alır, festival ve organizasyonların geliştirilmesini sağlar,
2.3.3. Müslümanlar İdaresi: Ziyaret turizmine katılanların istedikleri bilgileri almalarını sağlar, ziyaretleri boyunca rahat etmeleri için tedbirleri alır, ziyaret turizminin gelişmesi için hedef ülkelerde ziyaretler ve görüşmeler yapar,
2.3.4. Ulaştırma Bakanlığı: yurt içi ve yurt dışı havayolu, karayolu, demiryolu altyapılarını planlar, yatırımları-bakım ve onarımları gerçekleştirir. Kesintisiz ulaşım için tedbirler alır ve ulaşım kurallarını düzenler,
2.3.5. Tarım, Orman ve Su Bakanlığı: Turizm sektöründe tüketilecek temiz ve güvenli gıdaların üretimlerini denetler, doğa ve eko turizm için doğal çevrenin planlı gelişmesini sağlar, tabiat parkları kurar, turizm tesisleri için içme ve kullanma suyu temin eder, su taşkınlarının doğal çevreyi bozmaması için gerekli tedbirleri alır.
2.3.6. Spor Bakanlığı: spor federasyonlarının yıllık programlarını destekler, bütçelerine katkıda bulunur. Bölgesel, ulusal ve uluslararası spor organizasyonlarıyla iç ve dış turizmin geliştirilmesini sağlar,
2.3.7. Dış İşleri Bakanlığı: yurt dışı turizm ilişkilerinde ve tanıtımlarında katkıda bulunur, turistlerin vize, giriş-çıkış işlemlerinin takibini yapar.
2.3.8. İç İşleri Bakanlığı: turistlerin yurt içinde gündüz ve gece, genel güvenlik ve yol güvenliği sağlar, kriminal olayların önlenmesinde diğer kuruluşlarla işbirliği yapar.
2.3.9. İş ve Çalışma Bakanlığı: turizm sektörü ve bağlı sektörlerde işçi-işveren hukuku ile çalışma kurallarını oluşturur iş barışını sağlar,
2.3.10. Sağlık Bakanlığı: turist sağlığını ilgilendiren acil müdahale ve tedavi altyapılarını ve protokollerini oluşturur, sağlık turizmi mevzuatını oluşturur ve uygulamasında sistemin diğer unsurlarıyla işbirliği yapar.
2.3.11. Milli Eğitim Bakanlığı: orta ve üst kademe turizm personeli ile yetişkinlere sektör eğitimini sağlar, sektörel eğiticileri yetiştirir, okulların bina yapım-bakım hizmetleri, eğitim programları ve personel yönetimlerini yerine getirir.
2.3.12. Toplum Kültürü: bir ülkenin turizm sektöründe başarılı olması, toplumun farklı kültüre ve ırklara mensup ziyaretçilere bakış açısı ile yakından ilgilidir. Farklı kültürlerden gelen misafirlere hoşgörü ile yaklaşılan toplumlarda ve ülkelerde turizm daha başarılı ve sürdürülebilir olmaktadır.
Dünya standartlarında ve sürdürülebilir turizm için, sistem kuruluşları arasında hedef doğrultusunda güçlü bir iletişim ve ahenkli bir iş birliği bulunmalıdır. Turizm hizmetleri; turizm endüstrisi yönetim sistemini meydana getiren kurum ve kuruluşlar arasında sürekli iletişim süreciyle gerçekleştirilir. Sistemde yer alan bir unsurun görevini aksatması, tüm sistemin hizmet kalitesini zayıflatır. Dünya turizm endüstrisi içinde yer almak ve burada kalabilmek için turizm endüstrisi yönetim sisteminde yer alan her kuruluşun hedef doğrultusunda etkin ve verimli çalışması gereklidir.
Sonuç:
Devletin ve toplumun, adeta soyut bir nehirde akan yoğun ekonomik faaliyetleri içinde bir endüstrinin yönetim sistemi ve tabii (natürel) organizasyon yapısı bir özel yasayla kurulmamıştır ve gözle görülemez. Ancak; verimli ve sürdürülebilir turizm hizmeti için bu sistem gündüz ve gece etkili biçimde çalışıyor olmalıdır.
Ekim 2019
*Danışman, Özbekistan Turizm Geliştirme Devlet Komitesi
KAYNAKLAR
- Boulding K. (1956), “General Systems Theory: The Skeleton of Science”, Management Science, Vol. 2, Number 3, April, 128-139.
- Eden, C. (1992), “Strategy Development As a Social Process”, Journal of Management Studies, Volume 29, Issue 6, 799-812.
- Johnson R.A.; Kast F.E.; Rosenzweig J.E. (1964), “Systems Theory and Management”, Management Science, Vol. 10, 367-384.
- Koçel, T. (2014 Business Management, Expanded 15th Edition, Beta Publications, Istanbul.
- Optner, S. L. (1960), Systems Analysis for Business Manegement, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, N.J.
- W. M. – Cabrera D. A. – Milstein, B.- Gallagher R. S. ve Leischow, S. J. (2006), “Practical Challanges of System Thinking and Modelling Public Health”, American Journal of Public Health, 96 / 3, 538-546.
- www.thomascook.co.uk/history